De intentieconferentie over AMWAHT op 14 oktober in Utrecht trok flinke belangstelling. Een opleiding voor allochtone mantelzorgers voorziet blijkbaar in een behoefte. Door bezuinigingen en maatschappelijke veranderingen neemt de druk op mantelzorgers nog toe. Allerlei gemeenten en organisaties spraken de intentie uit de opleiding in hun regio te willen verzorgen.

 

Geleidelijk druppelden ze binnen, vertegenwoordigers van gemeenten als Enschede, Leiderdorp, Veenendaal en Utrecht. Van organisaties als MEE en Steunpunten Mantelzorg. Van welzijnsorganisaties en van opleidingsinstituten als ROC ASA en de Universiteit van Amsterdam. Iedereen vond elkaar in de interesse voor de AMWAHT-opleiding.

 

De geanimeerde gesprekken stopten pas toen dagvoorzitter Samira Bouchibti de eerste spreker introduceerde: José Manshanden. Deze directeur DMO bij de gemeente Utrecht belichtte de intentie van de Wet maatschappelijke ondersteuning. De wet vormt het kader voor de participatiemaatschappij die de verzorgingsstaat moet gaan vervangen. In de participatiemaatschappij lost de burger primair zelf zijn situatie en zorgvraag op, samen met anderen. Er komt minder snel individuele professionele hulp. Want de kosten voor de zorg dreigen de pan uit te rijzen. Ook dreigde de verzorgingsstaat burgers geïsoleerd en passief te maken. Een voorbeeld: in plaats dat ieder voor zich Tafeltje Dekje laat komen, organiseren buurtbewoners samen eetgroepen. Iedere burger heeft wat te bieden waarmee iemand anders gediend kan zijn, aldus Manshanden. Dit is ook gunstig voor de sociale samenhang in de samenleving.

Balans zoeken

Het welzijnswerk moet de participatie stimuleren. De gemeente Utrecht werkt hiervoor met sociaal makelaars. De participatiemaatschappij vraagt ook goede samenwerking tussen de ketenpartners in wonen, zorg en welzijn. Want de gemeenten gaan steeds meer taken van de AWBZ overnemen, die ze uitvoeren in het kader van de Wmo. Zoals: praktische thuishulp, woonbegeleiding, logeerhuizen en dagactiviteiten. Verder zal de ggz nog verder extramuraliseren. Met de wet Werken naar vermogen moeten meer mensen aan het werk. En er komt een groeiende behoefte aan krachten in de zorg- en dienstverlening. ‘Er zal nog meer gevraagd worden van mantelzorgers,’ concludeert Manshanden. ‘Met name de combinatie van werk en zorg vraagt aandacht. En wat kunnen gemeenten doen om mantelzorgers te ondersteunen? De opleiding voor mantelzorgers is hard nodig.’ [Zie ook Presentatie mantelzorg]

De balans vinden tussen werken (in de zorg) en mantelzorg geven wordt steeds belangrijker, concludeert Samira Bouchibti. Manshanden beaamt dit. ‘Een opleiding als AMWAHT kan hierin erg belangrijk zijn.’ ‘Daarvoor moet dan wel geld komen,’ roept Neriman Kilic, die de opleiding volgde. ‘Maak gebruik van ons!’ In Utrecht steunt de gemeente het vervolgproject, vertelt José Manshanden. In deze stad lukt het goed de opgeleide mantelzorgers een plek bij welzijnsinstellingen te bieden.

Persoonlijke ontwikkeling

‘Wij wilden allochtone mantelzorgers lotgenotencontact en perspectief op betaald werk bieden,’ verklaart Saskia Moerbeek van stichting BMP over de aanleiding tot AMWAHT. In die opleiding staat de eigen ontwikkeling van de mantelzorger voorop. De vrouwen moeten kansen krijgen om mee te doen in de samenleving en betaald te krijgen voor wat ze doen. ‘Betaling is erkenning,’ zegt Moerbeek. De mantelzorgers leren zelf lotgenotengroepen opzetten en begeleiden. Alle oefeningen die ze doen, stimuleren hun ontwikkeling en empowerment. Maar ze kunnen deze ook gebruiken als ze zelf een mantelzorggroep opzetten en begeleiden. Zo leren ze eigen netwerken te gebruiken en contact te maken met moeilijk bereikbare vrouwen. In een korte stage doen ze ervaring op met groepsbegeleiding. Tijdige afspraken met instellingen waar de vrouwen als stagiaire aan de slag kunnen zijn heel belangrijk, benadrukte Moerbeek. De opleiding wordt nu nog afgesloten met een certificaat van BMP. Dat is geen officieel diploma en geeft dus geen toegang tot vervolgopleidingen. Maar het betekent wel veel voor de vrouwen. In Utrecht wil het ROC ASA proberen een officiële vorm voor het certificaat te vinden.

Uitrollen

De resultaten van de AMWAHT-pilots in Amsterdam en Utrecht maken het de moeite waard deze opleiding ook elders te gaan geven. De vier modules passen in één cursusjaar. Ze zijn inmiddels vastgelegd in een handleiding. In Utrecht overweegt het ROC ASA al de opleiding te geven. In Amsterdam staat de Vrijwilligersacademie te trappelen om dit te doen. Steunpunten Mantelzorg zijn natuurlijk ook zeer geschikt voor het uitrollen van de opleiding.

Producenten moeten zelf voor financiering zorgen, vertelt Moerbeek. Bij een groepsgrootte van zeventien deelnemers komen de kosten per persoon neer op € 1500,-. Stichting BMP wil als back office organisaties steunen bij aanvraag en uitvoering. Ze wil ook trainingen geven aan mensen die zelf een opleiding in hun gemeente willen organiseren (producenten) of die docent willen zijn. Of stichting BMP deze rol kan vervullen hangt af van een aantal financiers. [Zie AMWAHT-opleiding presentatie]

Moerbeeks inleiding riep veel positieve reacties op. Volgens medewerker Sönmez van Elan Expertisecentrum in Gelderland, sluit de opleiding precies aan bij hun plannen. In Breda en Tilburg is het Steunpunt Mantelzorg al met het welzijnswerk in gesprek om de opleiding op te zetten. ‘De gemeente heeft veel interesse.’

Veilige omgeving

Neriman Kilic, Nazha Lemhadi en Christa Castillion beschreven hierna welsprekend wat de opleiding voor hen heeft betekent. Dat was in de eerste plaats het besef mantelzorger te zijn. Dat was altijd zo vanzelfsprekend geweest dat ze zelf niet zagen wat het met ze deed. De emoties die bij dat bewustwordingsproces vrijkwamen waren heel belangrijk geweest voor hun ontwikkeling. AMWAHT bood hen daarvoor een veilige omgeving. De opleiding had Neriman veel rust gegeven, vertelt ze. En ‘mantelzorgers zijn overal en op alle leeftijden. Nederlandse mantelzorgers verschillen nauwelijks van ons.’ Christa: ‘Alleen durven allochtone vrouwen niet zo goed vragen te stellen. Ze hebben ook veel moeite met alle papieren die je moet invullen bij het aanvragen van zorg.’ De persoonlijke ervaringen van de drie vrouwen riepen veel herkenning en emotie op. ‘Waar was AMWAHT toen ik de opleiding nodig had?’ klonk het uit de zaal.

Samenwerking, samenwerking, samenwerking

Na de smakelijke lunch gingen de aanwezigen in drie werkgroepen aan de slag. Saskia Moerbeek benadrukte in de werkgroep Productie en organisatie dat allerlei organisaties de opleiding kunnen organiseren en geven. Samenwerking met een organisatie als MEE is heel nuttig om mantelzorgers te bereiken. De vrouwen die de opleiding hebben gedaan zijn altijd te benaderen met het verzoek een groep te begeleiden, bijvoorbeeld als co-trainer. Belangrijk is dan wel dat ze de sociale kaart van die gemeente of regio kennen. Samenwerking tussen verschillende organisaties is erg belangrijk voor succes. Ook kleinere gemeenten kunnen de krachten bundelen.

De deelnemers bij de werkgroep Docentschap en inhoud bespraken onder meer de werving van de mantelzorgers. Vindplaatsen zijn er legio, was de conclusie. Mond-tot-mond-reclame werkt ook perfect. Voorwaarden voor het docentschap zijn kennis van groepsprocessen en openstaan voor de verhalen van de mantelzorgers. Die zijn vaak emotioneel en hebben de nodige impact, vertelt AMWAHT-docent en werkgroepbegeleider Frank von Meijenfeldt.

Veel intenties

De discussie in de werkgroep Beleid en samenwerking leverde bruikbare ideeën op. Samenwerking zag men ook hier als voorwaarde voor succesvolle invoering van de opleiding. Hier zag men het onderwijs als belangrijke partner. Een kleinschalige aanpak bevordert samenwerking. Binnen gemeentes kunnen dienstoverstijgend werken en budgetten van andere diensten aanspreken helpen slimme verbindingen te smeden. Zorg dat je mantelzorg op de politieke agenda krijgt. Maar kijk bij financiering niet alleen naar de gemeente! En laat zien wat de meerwaarde van een opleiding als AMWAHT is, luidden enkele adviezen. De slotconclusie: als je zorgt voor samenwerking en draagvlak lukt ook de financiering wel. Werkgroepvoorzitter Gerben Kroese was blij verrast over zoveel constructief denken en enthousiasme. Enkele partners hadden elkaar zelfs al ter plekke gevonden!

Bij de plenaire afsluiting werden veel intenties uitgesproken. Zo wil een regioadviseur van mantelzorgkoepel Mezzo de opleiding onder de aandacht gaan brengen van lidorganisaties. In Enschede gaan de mantelzorgconsulent en de betreffende gemeenteambtenaar, samen op de conferentie aanwezig, verder praten. Aanwezigen van MEE Utrecht Gooi- en Vechtstreek brengen alle opgedane informatie positief in bij hun organisatie.

‘Dank voor jullie enthousiasme’, sloot Saskia Moerbeek af. ‘Alle intenties zijn genoteerd. Wij moeten nog even wachten op uitsluitsel van de financiers, maar laat je daardoor niet weerhouden. Wij zijn creatief genoeg om jullie daar bij te helpen.’

Veronique Huijbregts