Daar is hij dan, de filmreportage van de Ouverture van het project Ongekend bijzonder. Inspirerend én informatief en met prachtige muziek van Mehmet Polat en vrienden.
Met bijdragen van Halleh Ghorashi, Stef Scagliola, Paul Brood en Paul van de Laar.
De reportage is gemaakt door Ron Langdon. Duur negen minuten. Veel kijkplezier gewenst.
dinsdag 25 februari 2014
Dankzij het werk van de Chileense schilderbrigades strekt de kunstgeschiedenis van Latijns Amerika zich uit tot diep in Rotterdamse buurten en wijken. De typerende stijl van de Chileense muurschilders was een erfenis van de Mexicaanse kunstenaar David Alfaro Siqueiros. Vóór zijn verblijf in Chili (1939-1944) had Siqueiros al geparticipeerd in de Spaanse Revolutie, waar hij zijn schilderkunst in dienst plaatste van de strijd tegen het fascisme. Zijn invloed op Latijns Amerikaanse kunstenaars en activisten was enorm. Elementen uit één van zijn beroemdste werken, De Nieuwe Democratie (1944), nog altijd te zien in het Palacio de Bellas Artes in Mexico City, doken nog decennia op – wereldwijd. In een helder essay, geschreven voor het tijdschrift Public Art Review en getiteld ‘The Legacy Of An Image’ (1999), onderzocht de Amerikaanse kunsthistorica Moira Harris de invloed van Siqueiros en de Chileense brigades van Santiago tot Rotterdam.
De omvang van mijn introductie biedt echter geen ruimte deze intrigerende episode uit de internationale kunstgeschiedenis nader te belichten. Ook de sociaal-politieke dimensies van het Chileense ballingschap in Rotterdam na de bloedige staatsgreep van 1973 laat ik hier buiten beschouwing. Wel hoop ik een beeld te schetsen van de cultuurhistorische betekenis van de Chileense muurschilderingen voor de stad Rotterdam. Drie aspecten wil ik aan de orde stellen: de erosie van een technocratische politieke cultuur (die Rotterdam sinds 1945 had gehuldigd); de radicalisering van kleur in de openbare ruimte; en de invloed van de schilderingen op de interculturele jongeren- en graffiticultuur. Ik zal dit toelichten aan de hand van drie stellingen.
In de politieke en sociaal-realistische muurschilderingen van de brigades werden thema’s als onderdrukking door autoritaire regimes, uitbuiting door de kapitalistische productiewijze, klassenstrijd, solidariteit, zelfbeschikkingsrecht, vrijheidsdrang en een algemeen menselijke hoop op een betere toekomst publiekelijk aan de orde gesteld. Vlak voor hun komst naar Rotterdam in 1974 hadden Rotterdamse 
kunstenaaractivisten als Hans Abelman, Harry Kleinleugenmors en Joop van Meel al geëxperimenteerd met de collectieve muurschildering, waarbij bewoners uit de deplorabele stadsvernieuwingswijken mochten participeren en commentaar konden leveren op hun eigen leef- en werkomstandigheden. De toon van de Rotterdamse en Chileense schilderingen was onverbloemd polariserend: anti-establishment, anti-institutioneel, antikapitalistisch. De schilderingen sloten aan op een radicaal-linkse trend die ook in de samenleving zichtbaar was: van Provo en Kabouter tot ‘Nieuw-Links’ en een herleving van het communisme. Met andere woorden, de schilderingen appelleerden niet allen aan het fenomeen van de internationale solidariteit, maar fungeerden ook als een visuele soundtrack van de veranderingen die zich in de Rotterdamse samenleving tegen de achtergrond van de stadsvernieuwing voltrokken.
Vooral in Rotterdam werd de artistieke verbeelding van sociale polarisatie door oudere linkse ambtenaren en bestuurders als een dolksteek in de rug beschouwd. Binnen luttele jaren werd het stilzwijgende pact van harmonie en synthese, dat zo goed had gewerkt tijdens de wederopbouw, opengebroken en ter discussie gesteld. Dat pact was tijdens de oorlog voorbereid. In 1946 verschenen drie collectieve geschriften, samengesteld door een drietal intellectuele verzetsgroepen, die zich sinds 1942 gevormd hadden in de kringen van Ons Huis aan de Gouvernestraat. De Groep Bos - een club linkse en sociaalliberale stedenbouwkundigen en maatschappelijk werkers - publiceerde De toekomst der stad. De stad der toekomst. De Groep Lührs - een groep sociaaldemocraten van de SDAP rondom Ahlrich Lührs - schreef Burgerlijk en socialistisch denken; en Groep r - een gezelschap van radicale kunstenaars - kwam met Geschrift No.1. Allen deelden zij de overtuiging dat de oorlog en het fascisme in belangrijke mate mogelijk werden gemaakt door de versplintering van het politieke landschap. Synthese was hun parool – het harmoniemodel moest voorop staan en worden gewaarborgd door een krachtige elite van ambtenaren en bestuurders.
De politieke activist en de studeerkamergeleerde die Spinoza en Hegel bestudeerde – de helden van het interbellum – hadden afgedaan. De nieuwe naoorlogse held was de ambtenaar, zoals Ahlrich Lührs schreef in 1948 in zijn boek De ambtenaar in onze samenleving. Het boek verscheen onder auspiciën van de verzetsman Henk van Randwijk. Vanaf 1945 tot ver in de jaren zestig voerden leden van de Groep Bos en de Groep Lührs als topambtenaren op het stadshuis de scepter over alle sociale afdelingen: volkswoningbouw, wijkaangelegenheden, onderwijs, sociale zaken, volksgezondheid, jeugdzaken, sport en recreatie. Dat was geen geringe prestatie. Deze ambtenaren zagen zichzelf als ‘synthetische figuren’, als technocraten, ietwat autoritair, maar met goede bedoelingen – dat wil zeggen, als de onbaatzuchtige opbouwers van het nieuwe Rotterdam. Want aan hen, zo vonden zij, had de weer opgekrabbelde stad toch alles te danken. Ook de beeldcultuur in de openbare ruimte drukte tot ver in de jaren zestig dat synthetische karakter uit; denk aan het werk van Louis van Roode: thema’s als veerkracht, harmonie, eendracht en het geloof in een gezamenlijke toekomst zijn duidelijk aanwezig in zijn werk.
In een terugblik op zijn leven, De betere wereld (1996), vroeg de socialist Ahlrich Lührs niet alleen begrip voor de technocratische en synthetische bestuurscultuur van zijn generatie, maar voer hij ook ongenadig hard uit naar ‘extremistische en anarchistische pressiegroepen als Provo’s en Kabouters’, ‘alternatieve bewegingen’, kunstenaars, communisten, en het ‘Nieuw-Links’ van de Partij van de Arbeid. Tegenover ons harmoniemodel, schreef Lührs, stelde dit nieuwe activisme het conflictmodel en de polarisatie. Hij vreesde dat de democratie, net als tijdens de crisisjaren, vanwege dit ‘linksisme’ opnieuw onder grote druk stond. In André van der Louw zag Lührs de verpersoonlijking van dit kwaad. En juist Van der Louw speelde een cruciale rol in de Chileense lente te Rotterdam: hij was er persoonlijk verantwoordelijk voor dat de brigades in Rotterdam konden neerstrijken. Met andere woorden, de muurschilderingen vormden een soundtrack en een decor voor een nieuwe linkse generatie bestuurders, activisten en kunstenaars. die afscheid had genomen van het synthesesocialisme. Niks synthese meer – conflicten, daar ging het nu om.
De kleur van de wederopbouw was grijs. Grijs was geen toevallig bijproduct van een moderne stad. Nee, daar was over nagedacht. In 1955 schreef de stedenbouwkundige Rein Fledderus dat Rotterdam grijs moest worden, ‘zoals ook Parijs mooi en grijs is’. Hij pleitte voor het toepassen van ‘gevelsteengrijs’, ‘grijs geglazuurd baksteen’, ‘grijze geanodiseerde aluminiumgevels’, ‘geelgrijze travertin’ en grijs gepolijst beton. Daarnaast bewierookte hij de nieuwe grijze blokkendozen, gesloten gevelpartijen en ononderbroken etalagefronts in de binnenstad. Zo kon de stad een rationele machine worden en voortaan ‘maximale financiële baten afwerpen’. Volgens Fledderus zou deze strategie ‘geen schone binnenstad’ opleveren, maar zouden bezoekers en toeristen wel tot superlatieven worden verleid: ‘Exciting. Miraculeus. Wunderbar’. Fledderus behoorde tot het selecte groepje stedenbouwkundigen en ondernemers dat tijdens de oorlogsjaren een coup had gepleegd en stadsbouwmeester Witteveen naar huis had gestuurd – hij sprak zelf, zonder een spoor van ironie, van een ‘falanx’. De groep droomde van een grijze, moderne, modernistische en commerciële ‘open city’ en verfoeide de historiserende wederopbouwplannen van Witteveen.
Kunstenaars echter gruwden van de vergrijzing van het stadscentrum. Louis van Roode zei over zijn kunst: ‘Ik voel de behoefte om op die troosteloze grote grauwe vlakken grijs kleur en ingrijpende vormen aan te brengen’. Ook Gust Romijn bewapende zich met kleur en trok ten strijde tegen de stad: ‘Al die grijze kastjes op elkaar’, zei hij, ‘nergens meer een verrassing. Ik wil de verrassing terugbrengen; mijn beelden willen meespelen in het dagelijks leven’. Kunstenaar Cor Kraat verklaarde bij het verlaten van de kunstacademie in 1971 de oorlog aan het kleurloze Rotterdam, dat hij ‘een grijze klerezooi’ noemde. ‘Wat me stoorde aan Rotterdam’, zei hij, ‘was de manier waarop de stad werd vormgegeven. Er was een gigantisch gebrek aan kleur’. Hij bepleitte een ‘kakofonie van kleur’. Drie jaar eerder had de sociaalpsycholoog Rob Wentholt de stad al aangeklaagd vanwege haar geometrisch-fundamentalistische karakter en haar gebrek aan kleur. In zijn beruchte boek, De binnenstadsbeleving van Rotterdam (1968), gefinancierd door Vroom & Dreesmann, werden stedenbouwkundigen aan de schandpaal genageld. Rein Fledderus, de peetvader van de grijze stad, reageerde, hoe kan het ook anders, furieus op het boek en wees iedere verantwoordelijk resoluut af.
Tegen deze achtergrond betekende het kleuroffensief van de Chileense kunstenaars een radicale breuk met de grauwheid van de openbare ruimte. De muurschilderingen initieerden in 1974 het programma Townpainting, gestart door de Rotterdamse Kunststichting (RKS). In een tijdsbestek van enkele jaren voegden Rotterdamse kunstenaars vele tientallen kleurrijke muurschilderingen aan de stad toe. In 1977 ontving de RKS de Sikkensprijs, omdat de stad, volgens de verffabrikant, sociale en culturele ontwikkelingen had gestimuleerd, waarin kleur centraal stond. Het verlangen naar kleur was geen Chileense uitvinding, maar de brigades en Chileense kunstenaars radicaliseerden wel het kleurgebruik in de stad en oefenden grote invloed uit op de verkleuring van het grijze stadsbeeld.
In 1997 had zich een actiegroep gevormd van jonge street artists. Zij noemden zich de ‘Vrienden van Lee’ en hekelden de verwijdering van een graffitikunstwerk in de Berenkuil op de Lijnbaan. De ‘Piece van Lee’, zoals het werk werd genoemd, was in 1982 aangebracht door de New Yorkse op Puerto Rico geboren graffitikunstenaar Lee Quinones in het kader van Townpainting. Het werk geldt vandaag als de eerste grote Amerikaanse hiphopgeoriënteerde graffitiuiting in Europa. Eén van de ‘Vrienden van Lee’, de uit Suriname afkomstige graffitikunstenaar Navin Thakoer, maakte ook deel uit van de Lijnbaanjongeren, die het gebied rondom de Berenkuil dagelijks bevolkten. In een interview vertelde hij dat het territorium van de jongeren en graffitikunstenaars werd gemarkeerd door twee markante kunstwerken die grote indruk hadden gemaakt op zijn generatie. Aan de zuidelijke grens bevond zich de ‘Piece van Lee’ en aan de noordelijke, vlak bij het Centraal Station, bevond zich de ‘Chileense Zuil’ – het meest befaamde kunstwerk van de Chileense brigades. Graffitikunstenaars uit het hele land kwamen bij deze werken bijeen, bespraken hier hun eigen werk en gingen daarna op pad om zelf te creëren. Beide werken verdwenen aan het einde van de vorige eeuw uit het straatbeeld, omdat ze niet meer pasten in de gentrificatiestrategie van de gemeente. In 2000, ik werkte pas kort op het Centrum Beeldende Kunst, ontving ik een petitie van de graffiticrew Bad Boyz Inc., bestaande uit Surinaams-Rotterdamse kunstenaars als Jean, Ates, Time en Sher. Bijna tweehonderd jonge mensen hadden de petitie, waarin vriendelijk doch dringend werd gevraagd om de terugkeer van de Chileense Zuil, ondertekend.
Ook internationaal bleek werk een icoon van Rotterdam. Zo figureerde de zuil in de internationale klassieker 1991: The Year Punk Broke (1992). Met die film schoot regisseur Dave Markey een chaotische documentaire over de Amerikaanse band Sonic Youth, maar portretteerde hij ook een golf van nieuwe bands, waaronder Nirvana. De documentaire volgt de Europese tournee van Sonic Youth in 1991 – ook in Rotterdam. We zien de bandleden poseren, grappen en grollen aan de voet van de Chileense Zuil, die een dankbaar decor voor hun strapatsen vormt. Terwijl een schokkerige handcamera de band en het kunstwerk vastlegt, besef je plotseling hoe hip deze Chileense bijdrage aan het Rotterdamse kunstbezit eigenlijk was. Geen enkel beeld leek erop. Het was een grotesk object, ontsnapt uit een stripverhaal, een object dat schreeuwde om aandacht, dat ruimte eiste, maar ondertussen volledig werd ingeklemd door bankgebouwen, kantoren, winkels, trambanen, voetgangerstunnels en auto’s. Het beeld werd vermorzeld door hetzelfde kapitaal waartegen ze een vuist had willen maken. De verwijdering van de zuil in 1995 was niet alleen de verwijdering van een fascinerend intercultureel monument, het was ook de verwijdering van het eerste popmoderne kunstwerk.
Niet lang geleden dwaalde een ploeg van de Chileense televisie door Rotterdam. De redactie maakte een documentaire over democratische ontwikkelingen in Chili. Daarbij werd ook aandacht besteed aan Chileense politieke vluchtelingen in Rotterdam gedurende de jaren zeventig en tachtig. In Rotterdam bevond zich immers het Salvador Allende Centrum, een cultureel trefpunt voor vluchtelingen uit Latijns Amerika. Hier leerden aanstaande ministers en ambassadeurs van het latere, democratische Chili elkaar kennen. Op zoek naar relevante achtergrondbeelden hoopte de televisieploeg de Chileense Zuil te filmen – een monumentaal kunstwerk, waarmee de Chileense zaak in Rotterdam onder de aandacht van het publiek was gebracht. Helaas was het kunstwerk al geruimd.
De acties van de ‘Vrienden van Lee’ en Bad Boyz Inc. maken duidelijk dat de nieuwe hiphopgerelateerde graffiti uit New York en de Chileense muurschilderingen als een samenhangend genre van actuele straatkunst werden opgevat, waardoor een nieuwe generatie jongeren zich liet inspireren. Uit de actiegroepen ontsproten initiatieven als Showroom Mama, de winkel Urban Unit, maar ook een stadskunstenaar als Gyz la Rivière startte hier zijn loopbaan. Ook het optreden van een keur van Braziliaanse straatkunstenaars, die enkele jaren geleden in Rotterdam een tiental muurschilderingen creëerde, werd gemotiveerd met een beroep op deze lokale traditie van muurschilderkunst en straatgrafiek.
Bezien vanuit het hierboven geschetste perspectief, moet de bijdrage van de Chileense kunstenaars aan de vormgeving van de openbare ruimte in Rotterdam inderdaad als belangwekkend worden beschouwd. Het is deze prestatie die niet mag ontbreken op een manifestatie als ‘40 jaar Chilenen in Nederland’.
Siebe Thissen
Rotterdam, 8 februari 2014
woensdag 12 februari 2014
Cup cakes van de slager
Branchevervaging is zo slecht nog niet, bedenk ik wanneer ik de ouders van de Wijkacademie Opvoeden zie smikkelen van de vrolijk versierde cup cakes die ik bij Slagerij Krijnen aan de Dapperstraat gehaald heb. Bij Krijnen binnenstappen was voor mij een zogenoemde ‘trip-down-memory-lane’. Opgroeiend op de Hoogte Kadijk ging ik vaak met mijn vader mee naar de Dappermarkt: eerst langs het kaasmannetje, dan naar de poelier, nog even naar de groenteboer, de notenkraam niet te vergeten en natuurlijk ook langs ‘Henk’ van de vishandel. Ik keek mijn ogen uit naar de prachtige waren, de mooie stukken groentes en fruit, de pakken met geld die de marktkoopmannen uit hun zakken haalden voor het wisselgeld, maar het hoogtepunt was en bleef het plakje worst bij Slagerij Krijnen. Zo ongeveer 25 jaar later kom ik slagerij Krijnen binnen om de door mij bestelde cup cakejes op te halen. De slager en zijn zoon (Willem sr. en jr.) herkennen mij en ik krijg een plakje worst.
Dat wat jij toen zei
De ouders zijn klokslag zeven uur binnen en we halen herinneringen op aan de vorige bijeenkomst. “Dat wat jij toen zei”, zegt een van de vaders, wijzend naar een ander, “over dat de mensen achter de gezichten gaan leven, dat is bij mij echt gebeurd”. De in de fik gevlogen sjaal wordt nog een aantal keer genoemd (‘volgende keer in scene zetten noteer ik mentaal’) en er worden met veel enthousiasme een aantal sprankelmomenten herhaalt.
“Ik heb dit krantenbericht meegenomen omdat het me herinnerde aan jouw sprankelmoment waarop je jouw zoon zelf de boete liet betalen voor een kapotgemaakte cd”. Het betreft een bericht over een moeder van een jongen van 16 die haar zoon heeft aangegeven voor diefstal.
Dief in de dop
Dit thema maakt direct de tongen los. Broers die LP’s stelen (“We woonden in Amsterdam Noord en mijn vader is de volgende dag gewoon naar het politie bureau aan de overkant gegaan om aangifte te doen. Ik had daar uiteindelijk niets aan want mijn platen kreeg ik er niet mee terug!”) en dochters die zakjes snoep pikken (“Maar ze moest het terugbrengen en zich verontschuldigen bij de mevrouw”).
“Als kind ben je je niet zo bewust van wat van jou is en wat niet, althans zo was dat bij mij”, wordt er gezegd. Er volgt een prachtig verhaal over het opgroeien in een huis waarvan de onderste verdieping ingericht als kantoorboekhandel. “Ik vond al die spulletjes zo mooi allemaal en op een avond ben ik op mijn slofjes naar beneden getrippeld om mijn nachtkastje op mijn slaapkamer boven te vullen met al dat fraais. Ik dacht, wat maakt het nou uit of het beneden ligt of boven. Hier kon mijn vader geen begrip voor opbrengen en tot overmaat van ramp dacht hij dat hij een dief in de dop in huis had!”.
Knippen en plakken
We krijgen bezoek. Tanja Bubic van het stadsdeel komt binnen en gaat stilletjes op een stoeltje zitten. In de pauze stelt ze zich voor en maakt een praatje met iedereen. Ze blijft de hele verdere bijeenkomst bij ons en praat, knipt en plakt vrolijk mee.
Terwijl we na de pauze een ietwat potsierlijk filmpje over verschillende opvoedstijlen kijken, legt Hanne tijdschriften, grote vellen, viltstiften en scharen op tafel: we maken posters met daarop begrippen die we van belang vinden als het over opvoeden gaat. Het is muisstil als iedereen geconcentreerd aan het knippen en plakken slaat. En ik neem een duidelijk verschil waar tussen de visueel en de tekstueel ingestelde mensen.
De opgeschreven of getekende begrippen op de posters komen allemaal behoorlijk overeen: ‘Fouten durven maken’, ‘Vrijheid’, ‘Veiligheid’, ‘Geborgenheid’ , ‘Eerlijkheid’, ‘Respect’, en worden door de makers zelf toegelicht.
“Wat een stevige woorden allemaal” reageert iemand op de posters “Ik weet nog helemaal niet wat voor een type ik in huis heb gehaald. Ik ben mijn kind nu aan het leren kennen en ik moet nog leren welke begrippen van belang zijn bij zijn opvoeding”.
Opa als idool
Bij een poster met uitgeknipte en opgeplakte etenswaren vertelt de vervaardiger ervan dat zij, doordat zij van haar ouders altijd alles moest proeven, geleerd heeft om open te staan voor het onbekende. Naast de mooie plaatjes van Spaanse en Italiaanse gerechten is een afbeelding van een oudere man geplakt. “Mijn Opa is mijn idool”.
“Ohw, het is ook heerlijk om Opa te zijn volgens mij”, zegt een van de vaders: “kan je lekker gek doen”. “Mijn ouders”, vertelt een ander, “zeiden dat ze het veel leuker vinden om opa en oma te zijn. Ik was hierdoor eigenlijk een beetje beledigd”.
Van wie is het kind?
Hebben opvoeders van nu het makkelijker? De meningen zijn hierover verdeeld. “Ik zie in ieder geval dat mijn dochter veel strenger straft dan ik”, zegt er een. En als zij er iets van zegt, “Zo van: nou, nou” dan vindt de dochter dat zij zich er niet mee moet bemoeien. “Dat vind ik belachelijk! Het kind is toch niet alleen van haar!”. Het valt even stil. Van wie is een kind inderdaad?
Een van de kerngroep leden heeft tijdens de studietijd vier maanden in het regenwoud tussen de jagers en verzamelaars onderzoek. “Dan zie je hoe onze voorouders leefden vroeger en dat kinderen heel anders worden opgevoed. In ieder geval door veel meer mensen”. “Maar”, zo wordt er gereageerd, “vandaag de dag worden kinderen óók door meer mensen dan alleen de ouders opgevoed: leerkrachten, de overblijf juf’’, “en de voetbaltrainer!” klinkt er.
De titel van de komende expeditie, ‘door wie ben je opgevoed’, wordt meteen vervangen door wie ben je allemaal opgevoed.
Er zijn weer belangrijke thema’s boven tafel gekomen, zoals veiligheid en fouten durven maken. Maar ook: wanneer mag je andermans kinderen aanspreken op hun gedrag en, daarmee samenhangend, ‘Van wie is het kind?’. Met name de laatste vragen zijn van belang wanneer je toewerkt naar het bewerkstelligen van een pedagogische gemeenschap.
Ik fiets naar huis en denk nog even geplezierd na over de poster die ik zelf heb gemaakt vandaag. Ik kijk terug op wederom een geslaagde avond in het Karel Appelhuis en de vraag ‘Van wie is het kind’ blijft door mijn hoofd zoemen. Van wie was ik eigenlijk? En...van wie ben ik nu?!
dinsdag 4 februari 2014
De ochtend voorafgaand aan de eerste bijeenkomst van de kerngroep van de Wijkacademie Opvoeden Amsterdam Oost stond ik in mijn keuken soepen te pureren en wraps te rollen: de catering was op het laatste moment niet doorgegaan en ik vond het belangrijk om de groep feestelijk te ontvangen met lekkere hapjes. Beladen met tassen en een warmhoudplaatje voor de soep fietste ik door de regen naar het Karel Appelhuis aan de Dappermarkt waar op deze gure dag maar weinig kramen aanwezig waren.
De directrice had een nieuwe beamer aangeschaft en was daar druk mee in de weer. Hanne van Dream Support, haar stagiaires en ik zette nog even de puntjes op de i. Er was een uitgebreid en strak draaiboek, de catering was dus uiteindelijk toch nog goed gekomen en de nieuwe beamer stond inmiddels trots te glimmen in een hoekje. Organisatorisch kon ons verder niets overkomen. Ik was zelf echter wel heel benieuwd hoe de opvoeders de avond zouden ervaren. Sommigen van hen zijn via via bij de Wijkacademie terecht gekomen, maar het leeuwendeel is letterlijk van de markt geplukt.
Ik heb cursus
De ouders druppelen langzaam binnen. Twee vrouwen herkennen elkaar uit de straat waar ze beiden vroeger gewoond hebben. Handan van Diversiteitsland met wie alle ouders een intake gesprek hebben gevoerd, zorgt ervoor dat iedereen zich welkom voelt en in ieder geval weet dat ze op de juiste locatie zijn.
We nemen allemaal plaats op de krukjes rond de grote en met verfspatten gedecoreerde tafel. De directrice opent de eerste bijeenkomst door iets over de Het Karel Appel Huis en over Karel Appel zelf te vertellen. Hierdoor voelde de plek meteen wat bijzonderder .
Ik sta op, heet iedereen nogmaals welkom en leg beknopt uit wat de ideeën achter de Wijkacademie Opvoeden Amsterdam Oost zijn. Wanneer ik er de nadruk op leg dat alle ideeën en projecten die ontwikkeld gaan worden vanuit de groep zelf moeten komen, zie ik bij sommigen een milde angstige blik maar bij de meesten beginnen de ogen te glimmen.
Tijdens de kennismakingsronde, waarbij iedereen zich aan de hand van de kaarten die uitgespreid op tafel liggen voorstelt wordt duidelijk dat het een hele diverse groep betreft. Twee ouders zijn door ziekte verhinderd maar wel aanwezig zijn drie mannen en 8 vrouwen van Surinaamse, Antilliaanse, Turkse, Marokkaanse en Nederlandse komaf.
Wat hen bindt is dat ze (op één uitzondering na) opvoeders zijn, in Oost wonen en zich voor het ontstaan van een pedagogische gemeenschap in de wijk willen inzetten.
Maar er klinken meer motivaties om deel te nemen aan de kerngroep.“Ik wil de mensen achter de gezichten die ik dagelijks tegenkom op de markt leren kennen”. Een ander heeft ervaren dat ze haar zoontje niet alleen buiten durft te laten spelen en wil dit veranderen.. Weer een ander is op professionele wijze actief in zo ongeveer alle andere buurten van Amsterdam: ‘ik vond het tijd worden om ook mijn eigen wijk beter te leren kennen en me in te zetten voor de buurt”.
We spreken vrijuit en er wordt enthousiast en soms met herkenning op elkaar gereageerd: “Oh jee, een zoon van 14…”.
Tijdens de pauze trekken sommige ouders hun jas aan om buiten een sigaretje te roken. Terwijl ik binnen vast wat soep, wraps en brood met smeersels uitdeel, hoor ik hoe er gekletst en gegiecheld wordt op straat. Een mobiele telefoon gaat af. Terwijl de eigenaresse opneemt en ook naar buiten loopt hoor ik haar zeggen: “Hey, ik heb even cursus”.
Het sprankelmoment
Bij wijze van energizer wordt de actie ‘het sprankelmoment’ geïntroduceerd door Frouzan van Dream Support. In tweetallen vertelt men aan elkaar waarin ze vonden dat ze op hun best waren als opvoeder: een moment dat voldoening en een trots gevoel gaf. De toehoorder luistert naar het verhaal en vraagt nieuwsgierig door tot hij of zij de situatie echt voor zich ziet. Tijdens het luisteren worden de ‘sterkgerichte oren ’gespitst: welke kwaliteiten hoor je over degene die het verhaal vertelt?
De koppels gaan enthousiast het gesprek met elkaar aan en de sprankels vliegen over en weer totdat opeens een van de ouders opstaat en haar neus ophaalt : ‘Het ruikt hier naar brand’, zegt ze. Het valt stil en iedereen staat op om te kijken waar de, inmiddels steeds penetranter wordende geur vandaan komt. Een smeulende sjaal die over de lamp van de beamer was gelegd blijkt de bron van de stank. Onze eerste brand overleefd.
De tweetallen koppelen elkaars sprankelmomenten plenair terug. Ik luister vol ontroering. Niet alleen zijn de momenten zelf treffend maar het feit dat twee onbekenden dit openhartig met elkaar delen en uitgelaten het sprankelmoment van de ander in de groep gooien raakt mij.
Een moeder is er trots op dat ze ervoor heeft gezorgd dat haar zoon toch is doorgegaan met volleybal ondanks een aantal tegenslagen. Een ander is er trots op dat ze ziet dat haar kinderen de eigen kinderen op dezelfde manier opvoeden zoals zij hen heeft opgevoed: “Dan voel je je toch in je kracht want dan krijg je het gevoel dat je het goed hebt gedaan”. Weer een ander vertelt uitgebreid hoe zijn gesprekspartner het heeft aangepakt toen haar kind voor het eerst alleen naar school wilde lopen en voegt er zelf aan toe: “loslaten is een van de belangrijkste en tegelijkertijd moeilijkste onderdelen van opvoeden”. Nog een sprankelmoment betrof het moment waarop een kind zelf een boete moest betalen: “heel moeilijk maar hij heeft er veel van geleerd en gaat nu veel zorgvuldiger met zijn spulletjes om”, en ten slotte wordt het verhaal verteld van de vader die zijn autistische zoon heeft geholpen om met andere kinderen in aanraking te komen door middel van schaken.
Mogelijke thema’s voor komende bijeenkomsten rollen over de tafel en wij schrijven gretig mee. Wij zijn overigens niet de enigen die de pen ter hand nemen. Bijna alle ouders hebben een notitieblokje meegebracht waarin ze aantekeningen maken over de andere opvoeders en diens verhalen.
Kijk, we doen elkaar niets
De tijd vliegt voorbij. We komen zelfs niet toe aan alle onderdelen die we nauwkeurig ingepland hebben in het mooi verzorgde draaiboek.
Wel krijgt iedereen nog de gelegenheid om plenair te reflecteren op de eerste bijeenkomst en men blijkt bijzonder enthousiast. Met name de samenstelling van de kerngroep wordt geprezen. Terwijl ik mezelf had afgevraagd of we niet eigenlijk nog een Turkse vader ‘nodig hadden’.
“Zo divers en uiteenlopend dit gezelschap, ik ben blij dat ik meedoe”, klinkt het. En ook: “Dit moet een voorbeeld voor de Tweede Kamer zijn!”, “Wat heb ik al veel geleerd van al die verschillende mensen vanavond”, “Andere mensen zouden eens moeten zien hoe gemakkelijk dat gaat, al die culturen bij elkaar” en “Kijk. We zitten hier allemaal bij elkaar! Allemaal verschillende culturen! En we doen elkaar niets”. De veilige sfeer die er wordt ervaren in de groep wordt geroemd en het feit dat iedereen zo goed naar elkaar luistert wordt benadrukt. Ten slotte voegt iemand toe: “Leuk dat mensen uit de buurt gewoon ook mensen blijken te zijn”. Hanne en ik kijken elkaar voldaan aan.
Terwijl ik vergenoegd naar huis fiets verwonder ik me over het gegeven dat je zoveel kan bewerkstelligen en geven door mensen simpelweg de ruimte te bieden om het gesprek met elkaar aan te gaan. Want het was overduidelijk dat iedereen de behoefte voelde om elkaar in de buurt te leren kennen. De behoefte voelde om angsten voor elkaar weg te nemen.
Ik kijk uit naar de komende bijeenkomsten en de programmering. De kop is eraf en de vlam is aan.
dinsdag 14 januari 2014
Even wat cijfers: De Wijkacademie Opvoeden in Schalkwijk (Haarlem) kent een kerngroep van ouders. 4 mannen (van een jonge vader tot een opa). 12 vrouwen in de leeftijd van 18 tot in de 50.
8 nationaliteiten. 1 man is nu 26 maanden in Nederland, een ander 46 jaar.
Inmiddels is de groep 6 keer bijeengeweest. En is een waslijst aan belangrijke onderwerpen benoemt die de groep in de wijk aan de orde wil stellen. Hoe leuk kan het praten over opvoeden zijn!"
donderdag 9 januari 2014
Donderdag 9 januari komt de Amsterdamse Stuurgroep van Ongekend Bijzonder bijeen om te beslissen op welke vier vluchtelingengemeenschappen het project zich in Amsterdam zal richten. Bureau Wijkwiskunde presenteert de eerste uitkomsten van hun voorbereidend onderzoek.
woensdag 8 januari 2014
Ik zag mensen door de regen fietsen, en ik vroeg mij af: "waarom gaan zij niet ergens koffie drinken en wachten totdat de regen voorbij is?
Ik zou dat nooit doen!
Ik zag overal mensen met rugzakken rond lopen, fietsen ...en ik vroeg mij af: "Waarom dragen zij die rugzakken, alles wat je nodig hebt kan je toch in een broekzak stoppen?
Raar, ik zou dat nooit doen!
Ik zag mensen voor een kopje koffie steeds in hun agenda kijken. Waarom kunnen wij niet gewoon nu koffie gaan drinken?
Belachelijk, ik zou dat nooit doen!
Ik belde mijn eerste Nederlandse kennis om 18.00 uur ‘s avonds en hij was kort: “Sorry, ik moet eten, je kan beter niet om deze tijd bellen..?!”
Wat een raar land, rare mensen ..dacht ik
Jaren later, fiets ik door de regen, met een rugzak op mijn rug, en kijk ik steeds in mijn agenda, zelfs om een koffie afspraak met een goeie vriend te maken.. En om etenstijd neem ik niet op.............misschien ben ik nu een echte Nederlander geworden?
woensdag 8 januari 2014
Op 11 december ontvingen 15 AMWAHT-cursisten in het stadhuis van Zwolle een certificaat uit handen van wethouder Erik Dannenberg. De wethouder benadrukte in zijn toespraak het belang van mantelzorgers in onze veranderende samenleving en stipt ook kort zijn eigen werk als mantelzorger aan.
De opleiding werd georganiseerd door Vrijwilligerscentrale ZwolleDoet! De docenten, Nieske Huisman en Güler Cumert, kijken met voldoening terug op de opleiding. Güler: "De tien maanden, met zowel een cursus als een stage, hebben vruchten afgeworpen. Verschillende deelnemers zijn zo gegroeid dat zij na hun stageperiode zelfs uitzicht op een betaalde baan hebben".
Verslagen en foto’s zijn te vinden op de site van ZwolleDoet! (http://www.zwolledoet.nl/nieuws/133/amwaht-deelnemers-ontvangen-certificaat) en van Weblog Zwolle (http://www.weblogzwolle.nl/content/view/38332/55/ ).
dinsdag 7 januari 2014
vrijdag 20 december 2013
zaterdag 14 december 2013