Petitie Nationaal Knooppunt Oral History

Geachte leden van de Commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

Hierbij verzoeken wij u namens stads- en streekmusea, regionale- en plaatselijke archieven, wetenschappelijke instituten/universiteiten en maatschappelijke initiatieven om actieve politieke steun om de ontwikkeling van een Nationaal Knooppunt Oral History mogelijk te maken.

Noodzaak en nut

Oral history is van groot belang voor onze hedendaagse geschiedschrijving en ons cultureel erfgoed. Het draagt bij aan nieuwe perspectieven op de hedendaagse geschiedenis en aan identiteitsontwikkeling en zingeving in een snel veranderende tijd. In Nederland neemt de belangstelling voor oral history al jaren toe, maar een goede ondersteunende nationale infrastructuur ontbreekt. Materiaal wordt niet goed opgeslagen. Bestaande bronnen zijn moeilijk toegankelijk en kennis wordt fragmentarisch opgebouwd en weinig gedeeld. Musea, scholen, wetenschappers, erfgoedorganisaties en gewone burgers hebben dringend behoefte aan een ondersteunend centrum, dat collecties verbindt en toegankelijk maakt, zoals in onder meer de V.S., Canada, Engeland, Schotland en Singapore al decennia bestaan.

Grote behoefte

Bij oral history gaat het om het verzamelen van levensverhalen en van getuigenissen van mensen over bepaalde historische gebeurtenissen. De verhalen worden verzameld door middel van (open) interviews en door gebruik van andere mondelinge bronnen. Oral history vertelt de verhalen van groepen die weinig in de geschiedschrijving aan bod komen en draagt daarmee bij aan andere en nieuwe perspectieven op de hedendaagse geschiedenis. Ook is oral history belangrijk voor zingeving en identiteitsvorming. Het vertellen van een persoonlijk verhaal helpt om het eigen leven in perspectief te zien en om dit in een bredere (historische) context te kunnen plaatsen. Tenslotte is oral history van groot belang voor het onderwijs. In het huidige tijdperk van social media zijn persoonlijke verhalen een uitstekende manier om jongeren kennis over de geschiedenis bij te brengen en hun historisch bewustzijn te vergroten. Door zelf aan oral history te doen beseffen ze dat de geschiedenis van morgen vandaag gemaakt wordt.

Verweesd erfgoed

De afgelopen decennia zijn er in Nederland veel oral history onderzoeken uitgevoerd. Bijvoorbeeld naar de Watersnoodramp, de geschiedenis van het verzet in Friesland, de levensverhalen van mijnwerkers, de behandeling van zogenaamde afstandsmoeders, de geschiedenis van de textielindustrie in Brabant en de levensverhalen van vluchtelingen. Verspreid over het land ligt in verschillende archieven, depots en schoenendozen, meer dan 50.000 uur audiovisueel materiaal. Veel van dit materiaal is niet ontsloten en kan dus niet worden hergebruikt voor nieuw onderzoek. Er is sprake van een grote hoeveelheid verweesd erfgoed en er komt elke dag nieuw materiaal bij dat nauwelijks gestandaardiseerd is en daardoor niet hergebruikt kan worden. In andere landen bestaan er al decennia lang goed toegeruste oral history centra. Deze centra ondersteunen wetenschappers, erfgoedinstellingen en particulieren bij het bedrijven van oral history, brengen bestaande collecties in beeld en zorgen voor eenheid in de digitale standaards en privacy garanties bij het bewaren van het materiaal. In Nederland bestaat zoiets niet. De urgentie om het Knooppunt te ontwikkelen zit hem niet alleen in de grote versnippering van het materiaal en de dreigende teloorgang daarvan door veroudering van tapes, cassettebandjes en bepaalde digitale dragers. Het gaat ook om de uitdaging om de hedendaagse geschiedenis op een meer multidisciplinaire en multimediale manier, samen met betrokken gemeenschappen, aan een gemengd publiek te vertellen.

Voorgeschiedenis

Stichting BMP heeft in 2017 een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar een Nationaal Oral History Centrum. Uit dit onderzoek blijkt dat de behoefte aan een ondersteunend centrum groot is. Dat geldt voor wetenschappers, particulieren, musea en archieven. Zij pleiten voor de ontwikkeling van een Nationaal Knooppunt Oral History met een goed functionerende portal, dat op termijn aangehaakt kan worden bij een bestaand instituut. [1]

Doelstelling

Samengevat heeft het Knooppunt Oral History (werktitel Sprekende Geschiedenis) tot doel om oral history in Nederland te bevorderen door:

1. Samenwerking tussen archieven, musea, universiteiten en maatschappelijke initiatieven te stimuleren, op gebieden als digitale standaards, nieuwe oral history projecten en presentatie van oral history materiaal.
2. Een portal te ontwikkelen waarmee bestaande en nieuwe collecties van persoonlijke verhalen en getuigenissen van inwoners van verschillende regio’s en van verschillende groepen in Nederland zichtbaar, toegankelijk en doorzoekbaar worden voor professionals en particulieren.
3. Voorbeelden van geslaagde (museale) presentaties van oral history materiaal in beeld te brengen en, waar nodig, actief mee te denken over nieuwe presentatievormen.
4. In samenwerking met verschillende partners, technische en inhoudelijke cursussen voor professionals en vrijwilligers aan te bieden.
5. De oral history methode en historische verhalen geschikt te maken voor gebruik in het onderwijs op verschillende niveaus.

Ontwikkelplan voor vier jaar

Het initiatief tot het Knooppunt wordt gesteund door vooraanstaande instituten, musea, universiteiten en maatschappelijke organisaties en belangrijke personen op het terrein van oral history. Opzet is dat het Knooppunt in vier jaar tijd als project ontwikkeld wordt en daarna wordt het aangehaakt bij een nader te bepalen landelijk instituut. In die vier jaar bekijkt een Stuurgroep van partners en onafhankelijke deskundigen welk instituut hiervoor het meest geschikt is. Ook wordt gewerkt aan een gemengd verdienmodel, onder meer door het tegen betaling aanbieden van cursussen op het gebied van interviewen en het bewaren van materiaal. Daarnaast leveren de partners een financiële bijdrage. Hierdoor zal het uiteindelijke Knooppunt slechts gedeeltelijk afhankelijk zijn van subsidies.

Verzoek om politieke steun

Het Knooppunt bevindt zich op het snijvlak van verschillende disciplines en beleidsvelden. Tijdens gesprekken met het departement van OCW merken wij dat er ook daar enthousiasme is, maar dat het lastig is om de bestaande schotten te doorbreken. Wij zoeken daarom zo breed mogelijke politieke steun om de ontwikkeling van het Knooppunt Sprekende geschiedenis op korte termijn mogelijk te maken. Wij hopen dat u als commissieleden dit belangrijke initiatief steunt en actief bij wilt dragen aan realisering hiervan.

ONDERTEKENAARS

De meeste ondertekenaars zijn gericht uitgenodigd. Een aantal heeft de petitie doorgestuurd naar collega’s.

[1] Verslag van het haalbaarheidsonderzoek naar een Nederlands Oral History Centrum. Stichting BMP/Museum Twentse Welle (thans Museumfabriek), Amsterdam, 2017