Achtergronden

De Nederlandse samenleving wordt de laatste tijd regelmatig geconfronteerd met het bestaan van groepen illegalen die in de marge van de samenleving proberen te overleven. Organisaties als vakbeweging, kerken en het MKB worstelen ieder vanuit hun eigen perspectief met vragen rond de economische, sociale en medische omstandigheden van illegalen en de gevolgen van het verschijnsel illegale arbeid. Vanuit de uitzendbranche komen steeds sterkere signalen dat het grote aantal uitzendbureaus dat illegalen bemiddelt, directe negatieve consequenties heeft voor de branche als geheel. 
Uit gesprekken die BMP met diverse partijen over dit onderwerp heeft gevoerd blijkt dat de bestaande beelden over illegalen en illegale arbeid als gevolg van een aantal maatschappelijke, economische en politieke ontwikkelingen niet meer in overeenstemming zijn met de werkelijkheid. Vanuit de gedachtegang dat daar waar beelden niet meer passen, er ook geen handelingsperspectieven kunnen worden ontwikkeld, heeft BMP het initiatief genomen tot een activerende onderzoek naar de positie van illegalen en de achtergronden en gevolgen van illegale arbeid voor de Nederlandse samenleving in het algemeen en het arbeidsmarkt en sociale zekerheidsbeleid in het bijzonder.

Methode van werken

het onderzoek wordt uitgevoerd volgend de methode van het activerend onderzoek. Bij activerend onderzoek worden meerdere onderzoeksstrategieën met elkaar gecombineerd. Aan de ene kant worden bestaande gegevens, inzichten en opvattingen verzameld en geïntegreerd. 
Aan de andere kant worden uiteenlopende actoren die betrokken zijn bij een bepaald beleidsterrein of thema op een systematische wijze uitgedaagd om hun opvattingen over wat wenselijk, noodzakelijk of zelfs onafwendbaar is, te formuleren. 
De methode is bij uitstek geschikt om inzichten vanuit veel verschillende maatschappelijke perspectieven naar boven te halen en te integreren in een “helikopterbeeld”.

Drie onderzoekslijnen

Het onderzoek naar de positie van illegalen en illegale arbeid kent drie onderzoekslijnen: 

1. Een literatuurstudie naar bestaande gegevens, inzichten en opvattingen. 
2. Een serie diepte-interviews met individuele werkgevers, werkgeversorganisaties; vertegenwoordigers van werknemersorganisaties; wetenschappers (economen, sociale wetenschappers en juristen); beleidsmakers op de terreinen arbeidsmarkt, sociale zekerheid, justitie en gezondheidszorg; politici; handhavende en controlerende instanties zoals de arbeidsinspectie; vertegenwoordigers van migrantenorganisaties; individuele illegalen. 
3. Een gestructureerd interactief onderzoek onder een gestratificeerd onderzoekspanel, volgens de delphi-methode voor toekomstgericht onderzoek.

Uitvoering

Het onderzoek wordt uitgevoerd door drie medewerkers van BMP met uiteenlopende specialisaties. Naast deze onderzoekers zijn er twee groepen bij de uitvoering betrokken:

1. Een initiatiefgroep
Deze groep bestaat uit circa 8 personen uit kringen van werkgevers, werknemers, wetenschap, journalistiek, overheid en migrantenorganisaties. De rol van de initiatiefgroep is het becommentariëren van de aangedragen onderzoeksgegevens, het vrij interpreteren van de betekenis daarvan en aangeven van de richting waarin verder gezocht moet worden. De initiatiefgroep fungeert als kristallisatiepunt voor de verschillende delen van het onderzoek. De groep komt gedurende het proces drie keer bijeen.

2. Een begeleidingscommissie
De voortgang van het onderzoek en de systematiek van werken worden gevolgd, en waar nodig, bijgestuurd door een begeleidingscommissie. De leden van deze groep wordt gedurende het onderzoek op de hoogte gehouden van aanpak, werkwijze en resultaten. Zij komen als groep twee maal voor een bespreking bijeen.

Afsluitende Conferentie - 16 december 2005
Het onderzoek duurt elf maanden en wordt afgesloten met een conferentie voor zo’n 100 mensen uit kringen van werkgevers, werknemers, beleidsmakers en instellingen voor volksgezondheid en arbeidsomstandigheden, overheid, wetenschap en maatschappelijke organisaties. Deze conferentie vindt plaats op 16 december 2005 in het Kurhaus te Scheveningen.
Tijdens de conferentie worden de uitkomsten van het onderzoek besproken en reageren de diverse actoren op de handelingsperspectieven die aan hen worden voorgesteld. Tevens worden de bouwstenen voor een eventuele illegalen monitor bekend gemaakt.