Op de conferentie over illegalen en illegale arbeid lieten vooraanstaande wetenschappers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties hun licht schijnen over het vraagstuk van illegale arbeid, de motieven van illegalen en de ingrediënten voor een toekomstig beleid rond arbeidsmigratie. Sprekers waren onder meer: Saskia Sassen, van de universiteit van Chicago en de London School of Economics, Sweder van Wijnbergen, oud secretaris generaal van het ministerie van EZ en hoogleraar Economie aan de Universiteit van Amsterdam, schrijfster Naima El Bezaz, Jeroen Doomernik van het IMES, Sip Nieuwsma van werkgeversorganisatie VNO-NCW en Wilna Wind van de FNV.

Illegale Afrikaanse migranten bestormen de hekken van de Spaanse enclaves Ceuta en Mellila, slachtoffers van mensenhandel worden in de praktijk nauwelijks beschermd door de politie. Uitgeprocedeerde asielzoekers zwerven over straat. Malafide uitzendbureaus bemiddelen nog steeds illegalen. Nederland wil meer hoogopgeleide migranten toelaten. Voor minder geschoolden zijn er echter veel barrières.

Elke week staat er wel een bericht in de krant over illegale migratie, de marginale positie van veel illegalen en de pogingen van de overheid om de illegale migratie te beheersen.

Opvallend is dat het vraagstuk van illegalen en illegale arbeid steeds verkokerd benaderd wordt en dat er nauwelijks sprake is van een samenhangende visie. Er lijken tientallen uiteenlopende perspectieven te zijn om het vraagstuk te benaderen. Voorbeelden zijn: het economisch perspectief, het beheersingsperspectief, het humanitaire perspectief en het ontwikkelingsperspectief. Elk perspectief kent zijn eigen innerlijke logica, maar de keuze vanuit welke perspectief men het vraagstuk benaderd lijkt vooral ingegeven door de eigen positie en door het gevoel.

De stichting BMP heeft zich de afgelopen maanden met steun van een degelijke initiatiefgroep verdiept in de vele aspecten van het illegalenvraagstuk.* Daarbij is gekeken naar de positie van illegalen, de verschillende aspecten van het overheidsbeleid en de bredere maatschappelijke, demografische en economische ontwikkelingen die van invloed zijn op arbeidsmigratie en de positie van illegalen.

Uit de literatuurstudie, de diepte interviews en de interactieve paneldiscussie die BMP heeft georganiseerd komt het beeld naar voren van een overheid die vooral inzet op beheersing van het vraagstuk, terwijl andere maatschappelijke actoren als werkgevers, wetenschappers, werknemersorganisaties, gemeenten, zorginstellingen, opvangorganisaties, migrantenorganisaties en opsporings- en handhavingsorganisaties zich, bijvoorbeeld vanuit humanitair perspectief of vanuit een effectiviteits perspectief, afvragen wat de houdbaarheid van dit beleid op de langere termijn is en wat invloed zal zijn van bijvoorbeeld de verplaatsing van (productie) bedrijven naar goedkope lonenlanden, de economische ongelijkheid in de wereld, de voortschrijdende informatietechnologie en globalisering in brede zin.

Tijdens de conferentie van 16 december, die geleid werd door mr. Domenica Ghidei Biidu, heeft de stichting BMP de uitkomsten van haar onderzoek gepresenteerd, deze in een theoretische en praktische context geplaatst en besproken welke handelingsperspectieven er te ontwikkelen zijn voor diverse maatschappelijke actoren.

Saskia Sassen, Sweder van Wijnbergen en Jeroen Doomernik hebben tijdens het plenaire gedeelte van de conferentie, ieder vanuit een eigen invalshoek, een toespraak gehouden. In de middag vonden er vijf workshops plaats over de drie hoofdonderwerpen van de conferentie:
1. De positie van illegalen
2. Alles over beleid
3. Bredere economische en maatschappelijke ontwikkelingen.

Elke workshop startte met een inhoudelijke aftrap door een deskundige/betrokkene. De deelnemers kwamen uit kringen van: werkgevers, werknemers, migrantenorganisaties, wetenschappers, actiegroepen, opvangorganisaties, gemeenten, opsporingsorganisaties en anderen. De workshops werden gevolg door speciale observanten/rapporteur, die niet alleen de inhoudelijke discussie volgden, maar ook onderzochten vanuit welke perspectieven de deelnemers aan de workshop het vraagstuk benaderden. Ter afsluiting van de dag vond er, op basis van de rapportages van de observanten, een plenaire discussie met de zaal plaats.