Dit wandkleed is niet plat. Het is diep. Het is niet alleen een oppervlakte, een gladde oppervlakte waar je overheen kan strijken. Het is een wereld, een horizon, een verzameling van herinneringen, gesprekken, dromen en grapjes. Door die oppervlakte heen voel je de diepte van echte mensenlevens, de mensen die eraan hebben samengewerkt en de mensen die zich er in herkennen.

Dit wandkleed is niet een symbool voor de Molenwijk. Het ís de Molenwijk. De lijnen van de lappen lopen even recht als de rechthoeken van de flatgebouwen hier. Ze lopen los van elkaar, in strakke geometrische vormen, en ze grijpen in elkaar, praten met elkaar, vormen combinaties met elkaar die er anders uitzien vanuit elke hoek dat je ernaar kijkt. Er zit ruimte tussen de lappen en de lijnen, zoals er ruimte zit tussen de flatgebouwen. Die ruimte maakt elk beeld, elke droom of herinnering zelfstandig. Elk hebben ze hun eigen bestaan. Zoals de ruimte tussen de flatgebouwen in de Molenwijk ervoor zorgt dat elk mensenleven hier zelfstandig kan bestaan. Maar nooit alleen. Nooit zonder contact met elkaar.

Tijdens de lockdowns schreef ik een boek over gastvrijheid. Vooral de winters waren zwaar. Je kon niet bij elkaar op bezoek. Je kon eigenlijk niemand ontvangen. De gastvrijheid zat ergens in de lockdown opgesloten en ik miste haar. Mijn leven werd te klein. Mijn stad werd te klein. Noord werd te klein. Elke dag leek op de vorige. Er veranderde niets meer. Terwijl ik het juist zo mooi vind dat Nederland, Amsterdam, Noord, de Molenwijk de hele tijd verandert, omdat er mensen uit de hele wereld bijkomen. Die allemaal hun eigen herinneringen, gesprekken, dromen en grapjes meenemen.

Ik schrijf ergens in dit boek:

Wat voegt een nieuwkomer toe aan het collectief bewustzijn van de stad? Woon je er al jaren, dan weet je blindelings de weg. Je kent de afstanden, de verhoudingen, de sferen. Je weet je te bewegen. De stad heeft zich in je genesteld – in je manier van lopen, van praten, van vertrekken en terugkomen, van rust zoeken en drukte, bescherming en avontuur. Zonder dat je het dagelijks beseft tekent ze de manier waarop je naar de wereld kijkt. En je bent niet de enige. Het collectief bewustzijn van de stad is een uit honderdduizenden individuele ervaringen samengesteld mozaïek. Bij elkaar maken ze de stad. En dat mozaïek is niet statisch. Het verschuift elke dag een beetje, omdat er telkens mensen verdwijnen en anderen binnenkomen.

Mijn stad, die natuurlijk niet van mij is, verandert omdat er mensen wonen die gewend zijn aan het silhouet van bergen in de verte, die vanaf hun balkon uitkeken op zee, die opschrikken van een knal, al is het een kapotte uitlaat en geen mortierinslag, die niet beter wisten dan dat je fruit en groente op straat koopt, die zijn opgegroeid met skipistes en bleekgekleurde waterijsjes, die moesten toekijken hoe hun buurman langs de kant van de weg werd geëxecuteerd.

Zonder dat er iets aan de gemeentegrenzen verandert, vermenigvuldigt de mentale ruimte van de stad zich. Er komen hier ervaringen wonen waar de stad niet op is gebouwd. Amsterdam is nooit verwoest; nu vestigen zich hier mensen die een aardbeving of burgeroorlog hebben meegemaakt, licht opgeschrikte mensen die er niet meer op vertrouwen dat de muren die vandaag nog overeind staan dat morgen ook doen. Amsterdam is opgetrokken uit de winst op veroveringen; dat de nazaten van de veroverden nu met huizenbezittersvanzelfsprekendheid langs de grachten lopen was niet voorzien. Net als de zichtlijnen worden de herinneringslijnen steeds langer, de droomlijnen en de ambitielijnen. De denkruimte van de stad wordt van binnenuit verbouwd en dagelijks mijlenver uitgebreid. 

Annie van Riel begrijpt dat. Ik denk dat er weinig mensen zijn die zo goed begrijpen wat gastvrijheid betekent. In de jaren 90 maakte ze hier een wandkleed met mensen van verschillende geloofsovertuigingen. Dertig jaar later heeft ze dat opnieuw gedaan. Omdat ze weet dat het wonen in een stad, zelfs in een flatgebouwendorp van groen en beton als de Molenwijk, inhoudt dat je nooit eeuwig dezelfde buren hebt. Dat je thuisgevoel er sterker van wordt als je niet elke dag dezelfde mensen goedemorgen wenst. Omdat ze weet dat mensen die ergens nieuw aankomen niet eeuwig gasten blijven. Er komt altijd een moment dat ze veranderen in gastheren en gastvrouwen. Dat ze zelf de mensen worden die nieuwkomers welkom heten. Dat moment komt als je in je nieuwe huis een plek vindt voor de herinneringen, gesprekken, dromen en grapjes die je hebt meegenomen. Als die onderdeel worden van de buurt waarin je bent komen wonen. Als je dan met anderen gaat samenwerken om van die buurt een dorp te maken, een flatgebouwendorp, een kleine stad in de grote stad. Een wandkleed. Een Molenwijkwandkleed.

Samengesteld uit tientallen lapjes, die vaak tijdens de lockdown werden gemaakt, thuis, in isolatie, maar met beelden die uit de hele wereld kwamen binnenvliegen.

Dat is toch precies waar kunst over gaat: handwerk op de vierkante centimeter dat spreekt voor het universum van een heel mensenleven. En als je al dat vierkantecentimeterhandwerk een plek geeft in de compositie van een collectief, toevallig bij elkaar gekomen in dezelfde oase van groen en beton, dan wordt het samen een stad. Opeens rijmt de pop met de jurk, het konijn met de koffiekan, de rups met de moskee, de vlinder met de vlag, de duif met het vliegtuig, het hart met de zon die opkomt tussen de bergen. Ze raken met elkaar in gesprek zoals de flatgebouwen, de bomen, de wandelpaden en de kunstwerken van de Molenwijk met elkaar in gesprek raken. De denkruimte van de Molenwijk is mijlenver uitgebreid. In de diepte van het wandkleed en in de verte voorbij de aardappelstempels die het omringen. Het wandkleed is de geschiedenis van de Molenwijk en haar bewoners. En het is het begin van een nieuw hoofdstuk.

Chris Keulemans, 19 mei 2022

19 mei 2022 - De Molenwijk, Amsterdam Noord.

"Dit wandkleed is niet plat. Het is diep. Het is niet alleen een oppervlakte, een gladde oppervlakte waar je overheen kan strijken. Het is een wereld, een horizon, een verzameling van herinneringen, gesprekken, dromen en grapjes. Door die oppervlakte heen voel je de diepte van echte mensenlevens, de mensen die eraan hebben samengewerkt en de mensen die zich er in herkennen."

Zo begint Chris Keulemans zijn toespraak na de onthulling van het Wijkwandkleed van het project "De Molenwijk door elkaar". Een project waarin buurtbewoners samenwerkten met stichting BMP en Framer Framed. 

Canan Uyar onthulde samen met stadsdeelbestuurder Esther Lagendijk het wandkleed. Een prachtig kunstwerk waaraan enthousiaste bewoners uit verschillende herkomstlanden hebben meegewerkt. Achter iedere tekening zit een verhaal. Alle lapjes samen vormen een rijk geschakeerd kleed, waarin verleden en toekomst met elkaar verbonden zijn. De kinderen van de deelnemers maakten de bijzondere rand met aardappelstempels.

Na de onthulling nam Chris Keulenmans het boekje in ontvangst dat het hele maakproces en de verhalen van de deelnemers laat zien. Zijn prachtige toespraak is hier te lezen

Het wandkleed is binnekort te bewonderen in het stadsdeelkantoor Amsterdam Noord

"Ik ben de enige die de ziekte echt begrijpt." Deze opmerking van een vader met een langdurige ziekte tijdens de laatste bijeenkomst van de VerhalenKaravaan voor vaders blijft hangen. De online VerhalenKaravaan biedt vaders de ruimte om samen hun verhaal te ontdekken. Dat is nodig omdat zij eigenlijk met niemand over de impact van de ziekte op hun vaderschap praten. In dit blog deel ik hun overwegingen om buitenshuis veelal te zwijgen. 

De VerhalenKaravaan is onderdeel van het project Niet alleen ziek, dat is ontwikkeld door stichting BMP. Aanleiding voor het project is dat in Nederland zo’n 8 miljoen mensen een chronische ziekte hebben zoals MS, reuma, astma, suikerziekte of kanker. Onder hen zijn ook veel vaders of moeders. Maar over de gevolgen van hun ziekte op hun ouderschap en het gezinsleven hoor je weinig. Er zijn binnen en buiten gezinnen verschillende kringen van stilte. Binnen gezinnen zijn de gezinsleden zorgzaam stil, daarbuiten heerst een meer vermijdende stilte, en professionals zijn zich nog niet vaak bewust van het belang om aandacht aan ouderschap te geven. Het project Niet alleen ziek wil deze kringen van stiltes doorbreken.

Onvoorspelbaarheid en onbegrip

Chronisch ziek zijn betekent dat de ziekte blijft. Maar dit maakt pijn, vermoeidheid en gebrek aan energie niet voorspelbaar. Deze onvoorspelbaarheid lijkt de kern te vormen van de kringen van stiltes binnen en buiten het huis. “Ik ben de enige die de ziekte echt begrijpt”, zei een vader tijdens de laatste bijeenkomst van de VerhalenKaravaan. Hij heeft er dan ook gekozen om minder aan zijn partner te vertellen omdat dit beiden niet verder helpt. Het is een bewuste keuze, maar niet begrepen kunnen worden door de mensen die je het meest nabij staan in je leven, is een pijnlijke constatering die gepaard kan gaan met eenzaamheid.

Kinderen delen ervaringen op school

Ook in de buitenwereld is het niet altijd makkelijk om te bepalen wat je wel en niet deelt. Een vader vertelt dat zij thuis vrij open zijn over de ziekte en de kinderen krijgen gedoseerd uitleg en toelichting. Dat is ook logisch want zijn pijn en vermoeidheid zijn zichtbaar in het gezinsleven. Maar van de leerkracht van een van zijn kinderen kwam de vraag. Is het wel goed dat zijn kleuterdochter zoveel weet over zijn ziekte? Zij praat er wel veel over in de klas. Een andere dochter vertelt in haar klas dat haar vader thuis jointjes rookt als pijnbestrijding met als gevolg dat klasgenootjes haar vader nu als junk bestempelen. Ook kinderen krijgen dus te maken met onbegrip in de omgeving. Ouders proberen hun kinderen te begeleiden, maar vinden dit een lastig proces. 

Gesprekscodes kloppen niet meer

De kring waarmee vaders spreken is heel klein. Wat daarbij meespeelt is dat bepaalde gesprekscodes niet meer kloppen. Zo wordt een kort antwoord verwacht, als iemand vraagt hoe het met je gaat. En op verjaardagen toon je interesse door naar iemands werk te vragen. Als je langdurig ziek bent, geef je onverwachte antwoorden en dat kan onbegrip oproepen en tot ongevraagde adviezen leiden. De deelnemende vaders gaan steeds meer zwijgen omdat zij daar niet langer van gediend zijn. Hiermee wordt de groep waarmee wordt opgetrokken steeds kleiner. Het is een pijnlijk proces als mensen die belangrijk zijn geweest verdwijnen. De vaders concluderen dat het onbegrip niet vanzelf zal verdwijnen. Om hier verandering in te brengen willen zij hun verhaal delen. Samen met journalist Maarten Dallinga gaan zij aan de slag om een podcast te maken.

In Overvecht bestaat een grote behoefte onder ouders om met elkaar te praten over lastige opvoedthema’s. Acht vrouwen volgden de afgelopen maanden het train-de-trainer programma Weerbaar Opvoeden. Deze training werd georganiseerd door de Wijkacademie Stromend Overvecht en gegeven door Jamila Achahchah van Movisie.

Op 22 maart presenteren zij zichzelf aan organisaties uit Overvecht die met ouders werken. Om een beeld te geven van hun manier van werken geven ze op die ochtend een workshop. 

Vanaf 22 maart kun je een beroep doen op de dames om workshops van één dagdeel of van meerdere dagdelen voor ouders te verzorgen. Dat kan op school, bij een vereniging of organisatie of in een buurtcentrum. De workshops zijn in het Nederlands of in het Arabisch. Onderwerpen zijn:

1. Basis opvoedvaardigheden (3 bijeenkomsten)
2. Eerlijkheid in de opvoeding
3. Verschillen tussen jongens en meisjes
4. Omgaan met discriminatie en botsing (2 bijeenkomsten)

Wil je de presentatie van 22 maart bijwonen? Meld je dan aan door een e-mail te sturen naar: info@stichtingbmp.nl (Er is beperkt plek)

Wil je de getrainde vrijwilligers uitnodigen om met ouders in gesprek te gaan? Stuur dan een e-mail met je vraag naar hetzelfde e-mailadres.